Bij kinderen denk je aan: spelen, plezier maken, leren en groeien. Je wilt dat ze zorgeloos opgroeien. Maar kinderen krijgen onvermijdelijk te maken met verdriet. Helaas kunnen we ze niet beschermen tegen verlies, rouw en pijn. Wel kunnen we troosten en ruimte geven aan hun eigen proces.
Voor kinderen is alles de eerste keer. Daarom is het zo belangrijk dat ze leren om te gaan met verschillende emoties. Neem kinderen mee in het verlies en help ze met teleurstellingen. Kinderen rouwen niet continu. Het ene moment zijn ze boos of verdrietig. Ze stellen eindeloos veel vragen. Een ogenblik later zijn ze fijn aan het spelen. Dit is een normale beweging: zo raken ze niet overspoeld door de heftigheid van de gebeurtenis.
Rouwverwerking is een individueel en uniek proces, een uniek proces. Iedereen rouwt op een andere manier. Zoals iedere mens uniek is. Hierdoor is het niet makkelijk te omschrijven hoe lang een rouwproces of fase van rouw duurt. We spreken daarom liever niet van rouwverwerking omdat dit impliceert dat rouwverwerking ooit klaar is. We spreken liever over het integreren of verweven van rouw.
Rouwen is dus een uniek proces. We zien wel verschillen tussen hoe volwassenen en kinderen rouwen. Kinderen zijn volop in ontwikkeling waardoor rouw zwaar is en veel energie kost. Je ziet bij kinderen dat ze bezig zijn met het dagelijks leven en dat er soms kort een moment is waarin ze met de rouw bezig zijn. Rouw bij kinderen komt in stukjes. In sommige leeftijdsfases is er zoveel tegelijk, dat de rouw uitgesteld wordt en dat er pas later tijd en ruimte is voor de rauwe rouw. Ook stellen kinderen hun rouw soms uit omdat ze eerst afstemmen op wat de andere gezinsleden nodig hebben. Je ziet dat wanneer er meer rust is gekomen binnen het gezin, kinderen dan hun rouw durven aan te kijken en te laten zien.
William Worden heeft deze taken (fases) als volgt beschreven. Taak 0 hebben Annet Wijers en Petra Penning later toegevoegd.
Iedereen krijgt te maken met teleurstellingen en verdriet. Je knuffel raakt kwijt, je valt je knie kapot of je konijn gaat dood. Je ouders gaan scheiden, je gaat verhuizen of je opa is erg ziek. Dit zijn allemaal momenten waarop je met teleurstellingen en verdriet te maken krijgt. En leren we hoe je hiermee om kan gaan. Mogen er tranen vloeien, moet je sterk zijn? Hoe heb jij geleerd hiermee om dit te uiten? De manier waarop je dit geleerd hebt, neem je tijdens het rouwproces mee.
Om te erkennen dat iemand dood is, blijkt het voor veel kinderen en jongeren nodig om de overledene te zien om vervolgens afscheid te kunnen nemen. Wanneer deze mogelijkheid er niet is geweest, kunnen veel kinderen niet geloven dat iemand er niet meer is. Ook aanwezig zijn bij de uitvaart en hier in meegenomen zijn op hun eigen niveau is helpend voor het besef.
In deze taak is het doodsbesef van kinderen belangrijk om de kinderen bij te kunnen staan bij deze taak.
In deze taak gaan kinderen de pijn voelen van het verlies. Dit kan soms een tijd duren omdat er geen ruimte is voor deze pijn en eigen gevoelens of dat het wordt ontlopen. Wanneer dit niet naar buiten mag komen, laten de emoties zich vaak zien in lichamelijke klachten zoals hoofdpijn en buikkrampen. Bij jonge kinderen kan zich dit ook uitten in terugvallen in de ontwikkeling. Kinderen gaan bijvoorbeeld weer in bed plassen of gaan andere kinderen bijten. Ook kan dit de verdere ontwikkeling belemmeren. Het is dus belangrijk om gevoelens te kunnen uiten over het verlies. Emoties die vrij kunnen kunnen komen na een ingrijpend verlies zijn o.a.: intens verdriet, agressief gedrag maar ook zijn sommige kinderen bang.
Je kunt kinderen hierbij helpen door bijvoorbeeld te gaan tekenen, schrijven, boetseren, wandelen of met elkaar in gesprek te gaan. Hierbij is het van belang dat je volledig aanwezig bent als volwassene.
Wat is er allemaal veranderd na de dood van een dierbare? Hoe wordt de taak van de overledene nu ingevuld? Je ziet bij veel kinderen dat ze dit doen door klusjes te doen die eerst de overledene deed zoals: de hond uit te laten, de kliko aan de weg zetten, voor broertjes en zusjes gaan zorgen of mama troosten. Het is daarbij belangrijk dat ze dingen doen die bij hun leeftijd passen.
Binnen deze taak zijn herinneringen erg belangrijk. Dit kun je stimuleren door samen een fotoboek te maken bijvoorbeeld.
In deze taak worden de herinneringen opgeslagen en wordt er weer verder geleefd. Sommige kleine kinderen maar ook jongeren en volwassenen kunnen de aanwezigheid van de overledene nog voelen. Het is de taak om het leven van toen, te verbinden met het leven van nu.
Wanneer je deze taken/ fases hebt doorlopen is het klaar? Rouw is niet tijdgebonden, het gemis kom steeds weer met kleine stukjes tevoorschijn. Wanneer ze bijvoorbeeld naar de middelbare school gaan, hun diploma halen, ze gaan trouwen of zelf kinderen krijgen. De betekenis van het verlies blijft een zoektocht voor de rest van het leven. Soms heb je dan weer iets te doen in een van de taken om weer met een mooi nieuw evenwicht door te kunnen leven met de overledene in gedachte.
De meeste kinderen en jongeren doorlopen dit proces zonder dat er begeleiding nodig is van professionele hulp. Het is voor kinderen vaak de eerste keer dat ze een heftige gebeurtenis meemaken. Ze hebben het dan ook nodig om bijgestaan te worden door een volwassenen. Een volwassenen kan veel betekenen door de kinderen ruimte te bieden voor zijn emoties, de kinderen te zien en contact te maken. Je hoeft hiervoor zelf niet alle antwoorden te weten. Eerlijk zijn en bij de feiten blijven helpt de kinderen bij hun proces. Ze betrekken waar mogelijk op hun eigen niveau is ook erg belangrijk. Daarnaast is het fijn voor een kind dat veel routines hetzelfde blijven. Er veranderd vaak al zoveel dat het een houvast kan zijn als er ook veel dingen nog hetzelfde zijn als voor het overlijden.
Wanneer dit niet voldoende is en het kind vast loopt in zijn rouwproces is het verstandig om professionele hulp in te zetten. Je kunt dit bij een kind merken als de ontwikkeling stagneert. Het is dan goed om te kijken waar een kind behoefte aan heeft. Denk hierbij aan een lotgenotengroep maar ook therapie kan een kind erg helpen.
Gebaseerd op kennis en ervaring maken wij een proces op maat wat afgestemd is op uw behoefte. Neem gerust contact met ons op voor informatie.